2025 (nr. 132) september

Emotie + verhaal = succes?

Expositie Oltre i confini Perugia, Italië

Het is een vriendelijke oudere man, de Kroaat met wie ik in gesprek raak tijdens de internationale expositie in de Rocca Paolina in Perugia. Hij is geïnteresseerd in mijn schilderijen omdat hij emotie ziet, zegt hij. Maar nu wil hij die emotie graag uitgelegd hebben door mij. Wie zijn die mensen? Waarom heb ik ze geschilderd? Waarom dit formaat? Waarom gebruik ik deze kleuren? Waarom deze afsnijdingen? Wat is het verhaal dat ik wil vertellen?

Ik begrijp die vragen heel goed, niettemin voel ik weerstand. Ik zou hem willen zeggen: dat weet ik allemaal niet zo. Wel wie het zijn natuurlijk, maar niet precies waarom ik ze schilder en waarom ik ze zó schilder. En wat maakt het eigenlijk uit voor jou, wie dat zijn? Je kent ze toch niet. Maak gewoon je eigen verhaal!

Dat zeg ik natuurlijk niet, beleefd als ik ben. Ik geef antwoord en hoor mezelf praten. Over vergankelijkheid en verstilling. Over mannen in overhemd en stropdas, waar ik kennelijk iets mee heb (want ik schilder ze vaak). Over zoeken naar de binnenkant, die belangrijker is dan de buitenkant. Over verschillende levensfasen. De essentie van het leven. Wel ja, toe maar, die kan er ook nog best bij! Blablabla. Waarom voelt dit toch altijd zo verdomd ongemakkelijk en vervelend.

Mijn schilderijen zijn eerlijk. Dat durf ik gerust te zeggen. Ik fake niet als ik schilder, ben niet bezig met effectbejag. Ik verlies me -als het lekker gaat- in mijn onderwerp, ben hypergeconcentreerd, werk snel en direct, liefst met grote penselen, zonder gepruts en getut, pats in een keer -bij wijze van spreken. Klaar, niks meer aan doen. Het wordt ook zelden beter als ik er achteraf nog iets aan wil veranderen. Dan ga ik nadenken en kom ik er niet goed uit. Want zóveel mogelijkheden en moeilijkheden; de compositie, de kleuren, weghalen, eroverheen, vervagen, verscherpen, alles kan, maar wat is juist?! Ik haal daar geen plezier uit. Net zo min als uit het duiden, het uitleggen van mijn eigen werk.

Het hoeft niet helemaal waar te zijn, zegt de Kroaat. Als jij me vertelt dat dit je grootvader is en het is eigenlijk je buurman, I don’t care. Als het verhaal maar op orde is. Het moet een goed verhaal zijn. Mijn opdrachtgevers in het Midden-Oosten zijn op zoek naar emotie met een goed kloppend verhaal. Hij noemt een bedrag wat ik kan vragen, waardoor ik in de lach schiet. Grappig, hoe ik op zo’n moment mijn moeder enigszins geringschattend hoor zeggen: praatjesmaker!   

Maar het gesprek levert me stof tot nadenken. Het voelt als een patstelling. Als ik zelf niet precies weet waarom ik iets schilder, hoe kan ik dan een betekenisvol verhaal maken dat oprecht is? Want dat is wel waar deze man door aangetrokken wordt, oprechte emotie. Wat ik overigens een mooi compliment vind.

Ik houd van taal en ik ben prima in staat een congruent verhaal te vertellen. Daar zit het probleem niet. En ik snap wat hij zegt over opa en buurman, daar zit het probleem ook niet. Het is eerder -denk ik- dat een schilderij ontstaat uit een andere bron dan waaruit woorden worden gevormd. Ik kan de ene bron niet met de andere bron verklaren. En als ik dat wel probeer, dan voel ik me een ‘praatjesmaker’. 😉

Ik schilder iemand omdat ik geraakt word. Vaak weet ik niet precies waardoor. Iets in de blik, de manier van kijken. Of ik herken een bepaalde emotie. Verdriet. Eenzaamheid. Dat hangt ook af van hoe ik mezelf op zo’n moment voel. Of iemand doet me denken aan een dierbare. Of ik voel me zomaar vreemd verbonden. Waarom? Weet ik niet. Misschien heb ik een vaag vermoeden, maar hoe kan ik zeker weten dat dat de waarheid is en niet een verhaal pour besoin de la cause? Soms is het nog veel simpeler, word ik gegrepen door de lichtval op een gezicht. Mooi! Die neus! Waarom? Geen idee.

Ik weet heel veel niet.

Mag dat ook het ‘verhaal’ zijn?

Groet,
Willy

PS. Benieuwd hoe jij hier naar kijkt en over denkt. Heb jij behoefte aan toelichting bij een aansprekend portret van iemand die je niet kent? En moet het verhaal ‘echt’ zijn? Laat het me graag weten.

PSS.
Het was overigens een fantastische week in Perugia! Met veel dank aan Nettie, secretaris van het bestuur van het Kunsthuis Epe, die de organisatie en alle praktische zaken voor haar rekening heeft genomen.